Borderline Kişilik Bozukluğu İçin Şema Terapi Kavramsallaştırma

  Erken dönem uyumsuz şemalar, yaşam boyu tekrarlanan örüntüler içerisinde organize olmuş bireylerin çocukluk deneyimlerinin yıkıcı hususlarıyla ilişkili anılar, duygular, bedensel duyular ve bilişlerdir. Terk edilme, suistimal edilme, duygusal yoksunluk, kusurluluk ve boyun eğicilik gibi çekirdek şemalar hem sağlıklı hastalar hem de karakterolojik hastalar için aynıdır. Karakterolojik hastalar daha farklı şemalara sahip olabilirler. Bu tür hastaları sağlıklı hastalardan ayıran en belirgin özellik ise bu şemalarla aşırı baş etme biçimleriyle belirginleşen modlardır.  Bu mod kavramı Borderline hastalarla olan deneyimler sonucu gelişmiştir. Bordeline hastalara sema modeli uygulandığında 2 problemle karşılaşıldı. [caption id="attachment_51639" align="alignleft" width="265"] Borderline Kişilik Bozukluğu İçin Şema Terapi Kavramsallaştırma[/caption]

1. Bordeline hastalar genellikle 18 şemanın neredeyse hepsine sahiptirler. (özellikle terk edilme, güvensizlik/ suistimal edilme, duygusal yoksunluk, kusurluluk, yetersiz özdenetim, boyun eğicilik, cezalandırıcılık)
2. Klinisyenler Borderline hastalarda ki, bir duygudan başka bir duygulanıma geçme hızları yüzünden çıkmaza girdiler. (bu hastalar bir öfkelidirler, başka bir an korkaktırlar sonra kırılgan)

Şemalar bordelinelarda ki bu hızlı geçişleri açıklamadı ve değişen bu duygulanımları yakalamak için mod kavramı geliştirildi. Bordeline Kişilik Bozukluğu Olan Hastalarda Şema Modları     

1. TERK EDİLEN ÇOCUK
2. ÖFKELİ VE DÜRTÜSEL ÇOCUK
3. CEZALANDIRICI EBEVEYN
4. KOPUK KORUNGAN
5. SAĞLIKLI ERİŞKİN

1. TERK EDİLEN ÇOCUK MODU

• Bu modda olan hastaların odağı terk edilme üzerinedir. Bu durum borderline hastalarda yaygın görülen İncinebilir Çocuğun bir versiyonudur.
• Terk edilen çocuk modunda hastalar, kırılgan ve çocuksu; kederli, çılgın, korkmuş, sevilmemiş, kaybolmuş; savunmasız ve tamamen yalnız hissederler ve onlarla ilgilenecek ebeveyn figürünü bulmayı takıntı haline getirirler.
• Masum ve Bağımlı küçük çocuk gibi görünürler.
• Borderline hastaların incinebilir çocuk yaşları çocuğunlukla 3 yaştan azdır; sağlıklı hastaların ise daha ileri yaş yani 4 yaş ve yukarısına sahiptirler.
• Bu moddaki hastalar genellikle nesne kalıcılığından yoksundurlar. Bakıcı mevcut olmadıkça bakıcının yatıştırıcı ruhsal imgesini oluşturamazlar.
• Terk edilen çocuk modu sözcük öncesidir, sözcükler yerine eylemler aracılığıyla duygularını ifade eder. Duygular modüle olmuş ve saftır.
• Terapist danışan bu moddayken sınırlı ebeveynlik aracılığıyla kısmı antidot sağlar. Terapistin terk edilen çocuk modundaki borderline hastaları için genel stratejisi, onların güvenlik bağı, sevgi, empati, içten öz ifade, kendiliğindenlik temel duygusal ihtiyaçlarını tespit ve kabul etmesine yardımcı olmalıdır.

2. ÖFKELİ VE DÜRTÜSEL ÇOCUK MODU

• Borderline hastaların çok sık ilişki içerisinde olduğu moddur.
• Terk edilen çocuk modundaki duyguları hissetmemek için hasta kopuk korungan ve cezalandırıcı ebeveyn modlarıyla bu duygularını bastırır ve bir süre sonra hastanın içinde duyguları birikir; içinde büyüyen baskı duygusunu hisseder. Hissedilen bu baskı bazı bardağı taşıran olaylar meydana getirir ve hasta, öfkeli çocuk moduna geçer.
• Bu modda ki hastalar öfkeli, talepkar, değersiz, kontrolcu ve ya istismarcı görünebilirler; çoğunlukla dürtüseldirler. Intihar etme tehdidinde bulunabilirler.
• Terapistin genel stratejisi, sınır koymak ve öfkesini idare etmenin, ihtiyaçlarını gidermenin daha uygun biçimini öğretmektir.

3. CEZALANDIRICI EBEVEYN MODU

• Ihtiyaç ve duygularını ifade etmek gibi yanlış şeyler yaptığı için hastayı cezalandırmaktır.
• Bu modda ebeveynin öfkesinin, kininin, nefretinin, suistimalinin ve ya bir çocuk olarak hastanın boyun eğmesinin içselleştirilmesidir.
• Genellikle kendilik nefreti, kendini eleştiri, kendini inkar, kendini yaralama, intihar fantezileri ve kendi kendine zarar verici davranışları kapsar. Bu moddaki hastalar kendi cezalandırıcı reddedici ebeveynleri olurlar.
• Ebeveynleri tarafından ifade etmelerine izin vermedikleri normal ihtiyaçlara sahip oldukları ve gösterdikleri için kendilerine öfke duyarlar ve kendileri cezalandırırlar.
• Bu moddaki hastaları için terapistlerin genel stratejisi; cezalandırıcı ebeveynsel mesajları reddemelerine ve öz saygı oluşturmalarına yardım etmektir.
• Terk edilen çocuğun ihtiyaçları ve hakları desteklenir ve cezalandırıcı ebeveyn alt edilir.

4. KOPUK KORUNGAN MODU

• Bordeline hastalar zamanlarının çoğunu bu modda geçirirler.
• Bu modun fonksiyonu, duygusal ihtiyaçları kesmek, başkalarıyla bağlantılarını koparmak ve cezalandırmadan kaçınmak için itaatkar davranmaktır.
• Normal görünürler.
• Iyi hastalardır; seansları ve terapisti sabote etmezler. Duygularını dışavurmazlar ve kontrollerini kaybetmezler. Bu modda hastalar kendi ihtiyaç ve duygularını engellerler.
• Kimlikleri kendilerine yönelik değil, terapistin onayı üzerinedir. Terapistin her istediklerini yaparlar ancak gerçekten bir bağlantı kurmazlar.
• Bu modun işaretleri, kişiliksizleşme, boşluk, sıkıntı, madde bağımlılığı, içme, kendini yaralama, psikomatik şikayetler, anlamsızlık ve robot gibi itaat etmeyi kapsar.
• Seanslarda duygular kışkırtıldığında kopuk korungan moduna geçerler.
• Terapistin genel stratejisi, başkaları ile bağlantı kurmak ve ihtiyaçlarını ifade etmek için, ortaya çıktığında engelleme olmadan onların duygularını deneyimlemesine yardımcı olmasıdır.

[caption id="attachment_52045" align="alignleft" width="265"] Borderline Kişilik Bozukluğu İçin Şema Terapi

Kavramsallaştırma[/caption]        5. SAĞLIKLI ERİŞKİN MODU

• Borderline olan kişilerin sahip olduğu modlar genellikle, danışanları ruhsal ve fiziksel olarak işlevsizleştirirler. Terapistin tedavide ki en büyük önceliği diğer modlarda açıkladığımız gibi. Danışanı kopuk korungan modundan çıkarmak, terk edilen modla bir güven ilişkisi kurmak, cezalandırıcı ebeveynle konuşmak ve son olarak öfkeli çocuğun öfkesini kontrollü bir şekilde dışarıya çıkamasını sağlamak. Tüm bunları yaparken terapist, danışana sınırlı ebeveynlik yaparak kişiye sağlıklı erişkini içselleştirmeyi amaçlarlar. Sağlıklı erişkin modu, terapinin kalbidir. Sağlıklı erişkin modu danışanların çocukluk dönemlerinde deneyimlemedikleri bir ebeveyn modelidir. Bu yüzden bu modu içselleştirmeleri onlar için son derece önemlidir.

Borderline Hastaların Genelinde Psikolojik Sağlıklıkları Açısından Sıralanırsa;

• Sağlıklı erişkin ve incinebilir çocuk en sağlıklı olanlarıdır.
• Asıl duygu ve arzuları deneyimleyen öfkeli çocuk modu gelir.
• Hastanın davranışları üzerindeki kontrolü sürdüren Kopuk Korungan modu gelir.
• Son olarak hiç bir şekilde iyi yanı olmayan cezalandırıcı ebeveyn modu vardır; ve bu uzun vadede en yıkıcı olanıdır.