Günümüzde cinsiyet, cinsel yönelimler ve cinsel kimlik kavramları karşımıza çıkmakta ve pek çoğumuz için bu kavramların ifade ettikleri, anlamlandırdıkları alanlar kafa karıştırıcı olabilmekte. Cinsellik, cinsiyet, cinsel yönelim, atanmış cinsiyet gibi konuların konuşulmasının tabulaştırılması da bu karışıklığın daha da içinden çıkılmaz hale gelmesine sebeplerinden belki de en büyüğü olarak karşımıza çıkmakta. 

Peki cinsel kimlik dediğimizde ne diyoruz ve bu ifadenin anlamı dünden bugüne nasıl değişti?  

Cinsel kimlik

Bireyin kendisini ait hissettiği cinsiyeti ve kendisini bu cinsiyete göre ifade ediş biçimi olarak tanımlanabilmektedir. Fakat bu tanım buraya gelmeden önce kişinin cinsel kimliğini belirlemek veya ifade etmek için kişilerin kromozomları, cinsel organları, üreme sistemleri, toplumsal cinsiyet ifadeleri önemli görülmekte ve kişinin incelenen bu alanların gösterdiği doğrultuda cinsel kimlikleri olduğu varsayılmıştır. Varsayılmıştır dememin sebebi ise bu belirtilen şeylerin herkes için her zaman geçerli olmayabilecek olması ve günümüzde bunun önem kazanmış olmasıdır. 

Doğumda Atanan Cinsiyet  

Adından da anlaşılacağı gibi doğduğumuz anda bizlere atanan cinsiyeti ifade eden kavramdır. Doğumu gerçekleştikten sonra bebeğin cinsel organına göre cinsiyetin belirlenmesi ve vulvası olan bebeğe kız, penisi olan bebeğe erkek kimliğinin atanmasını ifade eder. Sadece iki kategoriye ayrılarak bebeklerin sadece bu iki cinsiyete ait olacağı varsayılır. 

Peki bu varsayımın her zaman doğru mudur? 
 

Cevabımız hayır! 

İnterseks nedir?  

Standart şekilde gelişmiş bir penise ya da vulvaya, ve/veya XY ya da XX kromozomlarına sahip olmayan kişilere interseks denir. İnterseks olma durumu tahmin edildiğinden daha yaygındır; dünyada doğan bebeklerin ortalama %2’ü -kızıl saçla doğan bebeklerin oranıyla aynı oran- interseks olarak dünyaya gelir. 

İnterseks, cinsel organları, eşeysel bezleri, hormonları, kromozomları veya üreme organlarını etkileyen bir dizi doğal farklılığı tarif etmek için kullanılan kapsayıcı bir terimdir. Bazen bu nitelikler doğuştan itibaren görünür durumdadır, bazen ergenlik çağında ortaya çıkar, bazense fiziksel olarak görünür değildir. 

Cinsiyet İfadesi (Toplumsal Cinsiyet) 

Toplum tarafından zamanla oluşan cinsiyet ifadelerini ve rollerini ifade etmek için kullanılan kavramdır. Bir kadının ya da erkeğin nasıl görünmesi, nasıl giyinmesi, nasıl davranması gerektiğine dair belirli kurallarla çerçevelenir ve bu kuralların tümüne toplumsal cinsiyet denir. Bireyler cinsiyetlerle ilgili oluşturulmuş bu kurallara uymak zorunda olmamakla beraber birçok toplumda bu kurallara uyum sağlamadığı düşünülen kişiler cinsiyetleri ve cinsiyet ifadeleriyle ilgili ayrımcılığa uğramaktadırlar. 

Cis Cinsiyet ( Natrans): Cis, doğumda atanan cinsiyeti ile cinsiyet kimliği eşleşen kişileri ifade eder. Mesela, biri kendisini kadın olarak tanımlıyorsa ve doğumda da kadın olarak atanmışsa ciskadındır aynısı ciserkekler için de geçerlidir. Bu terim transın zıttı olarak alınır. 

Trans / Transeksüel: Transseksüellik ya da trans birey olma durumu, kişinin doğuştan sahip olduğu cinsiyetine ait hissetmeyerek farklı bir cinsiyet kimliğini benimsemesi durumu olarak tanımlanabilir. Transeksüellik, cinsel yönelimi değil cinsiyet kimliğini belirtir. Dolayısıyla trans bir birey heteroseksüel, gey, lezbiyen ya da biseksüel gibi cinsel yönelimlere de sahip olabilir. 

 Cinsel Yönelim

Bu alanda belki de en çok karışıklığın ortaya çıktığı kavram ise cinsel yönelim olabilir.  

Cinsel yönelim kişinin erkek ya da kadın fiziksel özelliklerine sahip olmasıyla, yani biyolojik cinsiyet özellikleriyle, kendisini erkek ya da kadın olarak kabul etmesiyle, yani cinsel kimlikle, toplumca kadın ya da erkeğe özgü olduğu kabul edilen davranış ve görünüme sahip olmasıyla, yani toplumsal cinsiyet özellikleriyle doğrudan ilişkili değildir. Cinsel yönelim, bir kişinin kimlere cinsel, fiziksel ve duygusal çekim hissettiğidir. İnsan cinselliği gibi cinsel yönelim de değişken olabilir. Bu alanda en sık karşılaşılan 3 terim olmakla birlikte (heteroseksüel, homoseksüel, biseksüel) bunların dışında da başkaca terimlerle kendi cinsel yönelimlerini ifade ede kişiler bulunmaktadır. Fakat bazı kişiler cinsel yönelimin adlandırılması gerekmediğini düşünür. 

Yukarıda da ifade ettiğim gibi en sık rastlanan terim şu şekildedir; cinsel yönelim karşı cinse olduğunda heteroseksüellik, kendi cinsine dönük olduğunda eşcinsellik, her iki cinse dönük olduğunda biseksüellik adı verilir.  

Peki bu kavramlar dışında başka hangi kavramlar karşımıza çıkabilir? 

• Lezbiyen: Kadınlara karşı fiziksel veya duygusal çekim duyan kadınlara denir. LGBTIQ+ kısaltmasındaki L harfinin karşılığıdır. 
• Gey: Erkeklere karşı fiziksel veya duygusal çekim duyan erkeklere denir. LGBTIQ+ kısaltmasındaki G harfinin karşılığıdır. 
• Panseksüel: Her türlü cinsiyete karşı (trans kadın, trans erkek, interseks vb) fiziksel veya duygusal çekim duyan bireylere denir. 
• Aseksüel: Hiçbir cinsiyete karşı herhangi bir çekim hissetmeyen veya yalnızca duygusal çekim hisseden bireylere denir. 
• Sorgulayan (Questioning): Cinsel yönelimine veya cinsiyet kimliğine tam olarak karar verememiş, henüz kendini sorgulama aşamasındaki bireylere denir. LGBTIQ+ kısaltmasındaki Q harfinin karşılıklarından biridir; Q aynı zamanda Queer’i ifade eder. 
• Queer: LGBTIQ+ hareketinde sıkça adı geçen bir kavram olan Queer, LGBTIQ+ çatısı altındaki insanların cinsel yönelimlerini ve cinsiyet kimliklerini çeşitli ve muhteşem olarak tanımlamalarına yarayan bir kavram. İngilizcede acayip, tuhaf anlamına gelen ve bu yüzden negatif bir çağrışımı olan bu kelimeyi kullanarak LGBTIQ+ bireyleri kendi üzerlerindeki negatif algıyı da kırmayı amaçlıyorlar. Ancak tüm LGBTIQ+ bireyler Queer ifadesini kullanmazlar; kimileri kendilerini tanımlamak için bu kavramı uygun bulmayabilir. 
• Androjenlik: Bedenleri hem dişi hem de erkek özellikleri taşıyan, dişi ya da erkek dışında kalan bireylere duyulan romantik ve cinsel çekimi temsil ediyor. Genel tanımıyla kadınlarda maskülenliği, erkeklerde feminenliği temsil eden bu yaklaşım tüm cinsel kimliklerin ‘cinsiyetsizleştirilmesi’ olarak açıklanıyor. 

Kabaca yukarıdaki gibi terimlere ayrılmış olsada aslında cinsel yönelim ve kimlik pek çok alana daha ayrılabilecek özellikte kompleks kavramlardır. Örneğin kişilerin cinsel yönelimleri, romantik yönelimleri farklılık gösterebilir. Ve gösterdikleri bu farklarla birlikte yeni adlandırmalar alabilirler.  

Unutmamalıyız ki farklı cinsel yönelimlerin varlığı insan cinselliğinin çeşitliliğinin doğal bir sonucudur. Bu yönelimlerin hiçbiri diğerinden daha doğal, daha sağlıklı, daha üstün, daha “normal” değildir. Her birinde kişinin sağlıklı bir kişilik yapısı geliştirmesi, uyumlu ve tatmin edici kişilerarası ilişkilere sahip olması, sosyal ve mesleki işlev görmesi, cinsel ve duygusal derinlikli ilişkiler yaşayabilmesi mümkündür. 

Psk. Elif AKSAR